Prisoners dilemma

9 November 2009

Het kijken naar de huidige bonuscultuur in de financiële wereld vanuit het perspectief van het ‘Prisoners Dilemma’ biedt interessante aanknopingspunten om het (huidige?) gedrag te verklaren. Is het beter om samen te werken of is het lucratiever om voor de snelle winst te gaan?

Wat is een 'prioners dilemma'?
Stel, er is een ernstig misdrijf gepleegd. Twee gewapende mannen – de vermoedelijke daders - worden gepakt maar hard bewijs ontbreekt. Ze worden apart in de cel gezet en kunnen niet met elkaar communiceren. De politiecommissaris doet elke verdachte het volgende voorstel:
"Als jullie beide niet bekennen kan ik jullie niet veel maken. Ieder van jullie krijgt dan een straf van drie maanden voor verzet bij arrestatie.
Als één van jullie bekent, is de zaak rond. Degene die bekent zal vrijgesproken worden en de ander krijgt tien jaar cel.
Als jullie allebei bekennen, krijgen jullie allebei vijf jaar."

Het dilemma
De vraag is: wat kan een gevangene het beste doen?
De essentie van het dilemma is dat ze te maken hebben met een individueel belang en een gezamenlijk belang. De optimale keus voor het gezamenlijk belang is uiteraard allebei ontkennen met als resultaat voor beide drie maanden cel. De slechtste keus vanuit het gezamenlijk belang geredeneerd is bekennen want dan moeten beide vijf jaar zitten.
Maar vanuit individueel perspectief bekeken is bekennen de beste optie. Het levert of vrijheid op of vijf jaar cel (in plaats van mogelijk tien jaar als de ander zijn kaken op elkaar houd.)

Mensen kiezen voor eigenbelang want ze durven de ander niet te vertrouwen. Ze kiezen dus voor de optie ‘bekennen’. Dit levert vanuit individueel belang geredeneerd het meeste op maar is de slechtst mogelijke uitkomst vanuit gezamenlijk belang geredeneerd.

Dit dilemma in de financiële wereld
Ondanks het feit dat het hieronder geschetste voorbeeld een simplificatie van de realiteit is kan het wel degelijk inzicht geven in het gedrag.
Stel dat Henk - een medewerker op de dealingroom van een grote bank - werkt op basis van een bonus. De hoogte van zijn bonus is afhankelijk van de hoeveelheid geld die hij verdient. En meer risico betekent meer kans op bonus.
Henk heeft vier keuzes:
1. Hij kan weinig risico nemen, er van uit gaan dat zijn collega’s dat ook doen, en daardoor weinig tot geen bonus verdienen en. Goed voor de bank als geheel maar niet heel lucratief voor hem persoonlijk;
2. Hij kan weinig risico nemen, maar als zijn collega’s daarentegen wel veel risico nemen is dat niet lucratief voor hem en mogelijk schadelijk voor de bank als geheel. Het risico wat zijn collega’s nemen kan hem mogelijk zelfs zijn baan kosten;
3. Hij kan veel risico nemen – want als eenling verhoogt hij het overall risico van de bank toch niet - en hij gaat er vanuit dat zijn collega’s dat niet doen. Lucratief voor Henk met weinig gevaar voor de bank. Dit is de optimale situatie voor Henk als individu;
4. Hij kan veel risico nemen maar zijn collega’s doen dat ook. De bank komt met deze handelswijze wel in een zeer kwetsbare positie maar Henk probeert er zoveel mogelijk uit te slepen nu het nog kan.

De financiële crisis leert ons dat scenario vier helaas (veel) voor komt. Slecht voor het belang van de bank maar begrijpelijk vanuit het oogpunt van de individuele bankier.

Bron: Peter Siks

« Terug naar het nieuwsoverzicht